نویسنده: محمد کاظم کاظمی
با ادامه‌ی بحث درباره‌ی فرهنگ‌های واژگان میان دو کشور افغانستان و ایران با شماییم. در برنامه‌های قبل، کتاب «واژه‌نامه‌ی همزبانان» مرحوم استاد آصف فکرت و کتاب «فرهنگ دری – فارسی، فارسی – دری» دکتر پارسادانیان را معرفی کردیم. و اینک می‌پردازیم به یک کتاب مهم از واژگان فارسی افغانستان، یعنی «فارسی ناشنیده»
کتاب «فارسی ناشنیده» تألیف دکتر حسن انوشه و غلام‌رضا خدابنده‌لو است. دکتر حسن انوشه برای اهالی ادب و دانش افغانستان نامی است آشنا، به واسطه‌ی سرپرستی او بر دانشنامه‌ی زبان و ادب فارسی. این دانشنامه در چند جلد تدوین شده و جلد سوم آن به ادب فارسی افغانستان اختصاص دارد و الحق که کتابی است جامع و ارزشمند، در ۱۲۰۰ صفحه. ما از این کتاب، اثری جامع‌تر و دقیق‌تر که در آن به صورت دانشنامه‌ای به زبان و ادب فارسی افغانستان پرداخته باشد، در دست نداریم.
اما چنان که گفتیم، تألیف دیگر دکتر انوشه، به همکاری غلام‌رضا خدابنده‌لو، کتاب «فارسی ناشنیده» است که لغت‌نامه‌ای جامع است از اصطلاحات فارسی و فارسی‌شده‌ی کاربردی در افغانستان. کتاب در سال ۱۳۹۱ به وسیله‌ی نشر قطره منتشر شده است.
اسم کتاب بسیار زیبا و بامفهوم است، به گونه‌ای که در اولین نگاه، خواننده را به سمت خود می‌کشد که بداند به راستی این «ناشنیده‌ها» چه‌هایند. در ذهن مخاطب ایرانی این پرسش پدید می‌آید که به راستی چرا این همه واژۀ فارسی، در ایران ناشنیده مانده است.
این که در عنوان کتاب کلمۀ « فارسی» ذکر شده است و نه «دری» هم هوشمندانه است و در مسیر همان احساس همزبانی که باید در میان ملل فارسی‌زبان تقویت شود.
خصوصیت جالب دیگر این کتاب، این است که واژگان و اصطلاحات آن با مثال‌هایی از متون نثر و نظم افغانستان همراه شده‌اند. کتاب از نظر اصول فرهنگ‌نویسی کامل و به‌روز است. واژگان آوانگاری شده‌اند و ریشه‌ی لغوی آن‌ها و این که در اصل از چه زبانی آمده‌اند، بیان شده است.
البته کتاب «فارسی ناشنیده» هم خالی از نقص نیست. در بعضی موارد واژگان و اصطلاحات اشتباه معنی شده‌اند یا بعضی واژگان فارسی افغانستان در کتاب نیامده است. ولی با توجه به حجم این کتاب که نزدیک هزار صفحه است و حدود ۱۲ هزار واژه و اصطلاح را در خود دارد، این موارد اندک است.
روح دکتر حسن انوشه شاد باد که از خادمان راستین زبان و ادب مشترک قلمرو زبان فارسی بود. هم دانشنامه‌ی ادب فارسی در افغانستان کاری است ارزشمند و ماندگار، هم کتاب «فارسی ناشنیده».
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=2152
