نوروز، جشن باستانی آغاز سال نو خورشیدی، یکی از مهم‌ترین و زیباترین جشن‌های فرهنگی در میان پارسی‌زبانان و مردمانی از سرزمین‌های نزدیک و دور جهان است. این جشن که معمولاً همه‌ساله در روز نخست فروردین/ حمل، برگزار می‌گردد، نه تنها در کشورهای پارسی‌زبان افغانستان، ایران و تاجیکستان، از جایگاه خاصی برخودار است؛ بلکه در کشورهای دیگر منطقه، نیز با فرّ و شکوه تجلیل می‌گردد. نوروز به‌عنوان یک نماد از پیوند فرهنگی و تاریخی میان ملت‌ها و اقوام مختلف، نقش برجسته‌ای در تقویت هم‌گرایی فرهنگی و انسانی دارد.
ریشه‌های نوروز به دوران پیشاتاریخ ‌کهن‌‌آریانای بزرگ باز می‌گردد. نوروز چونان جشن ویژه‌ی آریایی‌ها، وابسته به‌‌روزگار باستان ده‌گانان خردورز و شاهان دادگستر آنان است. برابر پاره‌ای از گزارش‌های تاریخی، این روز، نخستین‌بار در دوران هخامنشیان و زیر فرمان‌روایی شاهنشاهان بزرگ، چون داریوش و خشایار، به‌گونه‌ی رسمی برای آغاز سال نو شناسانده و بزرگ‌داشته شد. در زمان ساسانیان، این جشن به اوج شکوفایی خود رسید و به‌گونه‌ی گسترده در سرزمین‌های آریانایی جشن گرفته می‌شد. در گذر روزگار، این جشن در سرزمین‌های دیگر چونان نماد فرهنگ و تمدن آریانایی پذیرفته شد و در دوره‌های مختلف تاریخ، به‌ویژه در دوران اسلامی، نیز اهمیت خود را حفظ کرد.
برای پارسی‌بانان، نوروز تنها یک جشن سال نو نیست؛ بلکه نمادی از هویت فرهنگی، تاریخی و اجتماعی آنان به‌شمار می‌رود که ریشه در درازنای تاریخ پرشکوه این کهن‌بوم دارد. در میان پارسی‌زبانان، نوروز چونان یک دوره‌ی خاص از زندگی مردم، شناخته می‌شود که بدیشان فرصتی برای بهبود رفتارهای فردی و خانوادگی، بروز هم‌بستگی فرهنگی و اجتماعی، و شادی و شادکامی را فراهم می‌سازد. بسیاری از سنت‌ها و آداب نوروزی مانند خانه‌تکانی، سفره‌ی هفت‌سین، هفت‌میوه، دیدار با اقوام و دوستان، و برگزاری جشن‌های خانوادگی و همگانی، برای آریایی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این آیین‌ها فرصتی برای پاس‌داشت از فرّ ایزدی در بازآفرینی است؛ و هم‌راهی با بهار طبیعت و سرزندگی و شادابی و شور، و هم بزرگ‌داشتن آغاز زندگی دوباره و زنده‌شدن ارزش‌های انسانی هم‌چون: شادبودن و دوستی و ارج‌نهادن به بزرگ‌ترها و شور و هیجان کودکان پس از سرمای سخت زمستان است.
یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی نوروز آن است که این جشن، فراتر از مرزهای جغرافیایی و قومی، به یک نماد مشترک میان ملت‌ها تبدیل شده است. جشن نوروز نه تنها در کشورهای پارسی‌زبان؛ بلکه در بسیاری از کشورهای منطقه و حتی در نقاط دوردست، مانند بالکان، قفقاز، آسیای مرکزی، شبه‌قاره و آسیای صغیر نیز برگزار می‌شود. نوروز چونان یک مانداک میان‌وند (میراث مشترک)، مردم را از نژادها، زبان‌ها، و فرهنگ‌های گوناگون به‌هم پیوند می‌زند. در حقیقت، نوروز تجلّی هم‌گرایی فرهنگ‌هاست. در کشورهایی هم‌چون تاجیکستان، ایران، افغانستان، قزاقستان، ازبکستان، و مانند این‌ها، نوروز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های مردمی و ملی شناخته می‌شود و نماد وحدت و پیوند بین ملت‌ها و اقوام گوناگون است. به‌همین دلیل است که سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۰ نوروز را به‌عنوان یک جشن جهانی به رسمیت شناخت و آن را «روز جهانی نوروز» نامید.
با وجود همه زیبایی‌ها و ارزش‌هایی که نوروز در گستره‌ی گیتی دارد، در برخی از مناطق و کشورها ممکن است با چالش‌هایی در راستای حفظ سنت‌های نوروزی روبه‌رو باشیم. نودگرگونی، دگردیسی‌های اجتماعی، و ورود فرهنگ‌های بیگانه، تأثیرات ناگواری بر مراسم و آداب نوروزی داشته است. برگزاری جشن نوروز هم‌اکنون در کشورهای افغانستان و ایران با چالش‌هایی روبه‌رو است. به همین دلیل است که نگاه‌بانی و گسترش این جشن باستانی، به‌ویژه در نزد نسل‌های در حال شکوفانی، نیازمند توجه و پشتیبانی است. این امر نه تنها در نگاه‌داشت میراث فرهنگی بلکه در تقویت هم‌بستگیِ میان‌کشوری و منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، و آشنایی نسل‌های گوناگون با ارزش‌های انسانی و فرهنگی نوروز نیز مؤثر خواهد بود.
فرجامین سخن این‌که، نوروز نمادی از نو شدن و آغازی دوباره از زندگی و امید است. این جشن، با تمام آداب و آیین‌های ویژه‌ی خود، هم‌چنان در گذر زمان، نقش مهمی در نیروبخشیدن به هم‌گرایی ملت‌ها، شناسایی هویت فرهنگی و گسترش صلح و دوستی در سطح جهانی ایفا می‌کند. بدان امید که نوروز چونان یک میراث باارزش بشری، بر تمام مرزهای جغرافیایی و افکار خردستیزانه، فایق آید و پیام یگانگی و امید را برای تمامی انسان‌ها به ارمغان آرد.