استاد محمدناصر ره‌یاب، بی‌گمان قطب علمی زبان و ادبیات پارسی در دانشگاه هرات بود. او اگرچه تحصیلات رسمی‌اش را از مقطع کارشناسی ارشد، فراتر نبرد؛ اما با سعی و تلاش و داشتن استعداد ذاتی به چنان جایگاهی از قلّه‌های دانش ادبی، به ویژه زبان و ادبیات پارسی، رسیده بود که معدود کسانی در روزگار ما بدان دست یافته‌اند.
استاد ره‌یاب با وجود داشتن دانش فراوان و دارابودن قدرت تحلیل دقیق در دیگر عرصه‌ها از جمله اجتماع و سیاست، هیچ‌گاه قدم از حوزه‌ی زبان و ادبیات بیرون ننهاد و حتی در گفت‌وگوهای رسانه‌ای اگر پرسشی بیرون از این حوزه از او صورت می‌گرفت، پاسخش این بود که وی در این باره نظری ندارد؛ زیرا رشته‌ی تحصیلی او زبان و ادبیات است.
با وجود این استاد ره‌یاب به ارزش‌های فرهنگی به‌ویژه آن‌چه در حوزه‌ی زبان و ادبیات پارسی شامل است، اهمیت خاصی قایل بود و از آن دسته افرادی نبود که در این زمینه سکوت اختیار کند. او هم در عمل و هم در نظر، هم‌واره از این ارزش‌ها پاس‌داری می‌کرد و هرگز در این راستا مسامحه و معامله‌ای نداشت.
استاد ره‌یاب اگرچه در عرصه‌ی کارهای رسمی و دولتی باری بر جایگاه معاونت علمی دانشگاه هرات تکیه زد؛ اما او این توانایی و فرصت را داشت که به عنوان رئیس دانشگاه و حتی وزیر تحصیلات عالی و دیگر پست‌های مهم دولتی منصوب گردد؛ ولی از آن‌جا که استاد مردی آزاده و ارزش‌گرا بود و بر سر ارزش‌هایش به‌ویژه فرهنگ و زبان پارسی معامله‌پذیر نبود، سرانجام از همان معاونت علمی دانشگاه هم استعفا داد و مثل همیشه آزادگی و تدریس و پژوهش را بر قید و بندهای اداری ترجیح داد و در راه پاس‌داری از ارزش‌های فرهنگی پارسی لحظه‌ای فروگذار نکرد و از این ره‌گذر برای خودش سکو نخواست و نساخت.
در زمانی‌که زبان پارسی و کاربرد واژگان اصیل این زبان، مانند حالا تابو شده بود، استاد ره‌یاب یکی از مدافعان بحقّ و راستین و مستحکم ارزش‌های زبان و فرهنگ پارسی بود و در راه تأمین عدالت و برابری هم‌واره سعی و تلاش کرد و هرگز از راه دفاع از ارزش‌هایش عدول نکرد و در این راه مردانه ایستاد و در برابر ظلم‌های آشکار صاحبان قدرت و حذف‌گرایان و تمامیت‌خواهان مبارزه کرد. او خواسته‌های مشروع خود و مردمش را بارها در صنف‌های درس، جلسه‌های اداری و علمی دانشگاه، گفت‌وگو با رسانه‌ها و در آثار و نوشته‌هایش انعکاس داد.
استاد ره‌یاب با قضایا و مسایل فرهنگ و زبان پارسی، نگاهی عالمانه و برخوردی بخردانه داشت و در عین حال که به حذف هیچ زبان و فرهنگی معتقد نبود؛ از زبان و فرهنگ خودش، از زبان پارسی و مدنیت آریایی- خراسانی، جانانه دفاع می‌کرد و می‌گفت و می‌نوشت و اگر دانشجویان و جوانان با وی در باره‌ی این مسایل به گفت‌وگو و مشوره می‌پرداختند، به آنان راه درست را نشان می‌داد.
از خاطره‌های جالب توجه استاد ره‌یاب که بارها آن را در جمع دوستان و هم‌کاران بیان کرده، یکی این است که در زمان عهده‌داربودن معاونت علمی دانشگاه هرات، دوستی به سراغ استاد رفته و از وی خواسته بود که این همه «دانشگاه» و «دانشکده» نگوید و ننویسد، مبادا که مقامش را بر سر این کار از دست دهد! و استاد ره‌یاب در پاسخش گفته بود که صد از این مقام و جایگاه را به یک بار «دانشگاه» گفتن و نوشتن برابر نمی‌کند.
آزادگی، انتخاب راه درست در زندگی و پایداری بر آن، تلاش پیگیر در راه دانش‌اندوزی، عشق انتقال دانش به دیگران، و سرانجام پاس‌داری از ارزش‌های فرهنگی پارسی از مهم‌ترین پیام‌های زندگی عملی و نظری استاد ره‌یاب برای میراث‌داران است؛ و این مسؤولیت سنگینی است که او پس از خود بر دوش دوست‌داران و ره‌روان این راه گذاشته است.