نویسنده: محمد کاظم کاظمی
در هشتادمین برنامه از این سلسله هستیم و بحث ما درباره‌ی سیر تاریخی مناسبات حکومت‌های افغانستان با زبان فارسی، به دوره‌ی حزب دموکراتیک خلق افغانستان رسیده است، حکومتی که با یک کودتای خونین در ۷ ثور ۱۳۵۷ علیه جمهوری شاهانه‌ی سردار داوود، برپا شد و تا سال ۱۳۷۱ دوام کرد. در این مدت چهار زمامدار از دو جناح حزب خلق به حکومت رسیدند یعنی نورمحمدتره‌کی، حفیظ‌الله امین، ببرک کارمل و نجیب‌الله.
این چهار زمامدار همه اصالتاً پشتون بودند، ولی به سبب گرایش‌های مارکسیستی که داشتند، تعصب و حساسیت آنان دربرابر دین و اشرافیت بیشتر بود و البته همین تعصب و دشمنی شدید آنان با علمای دینی و اشخاص صاحب‌نفوذ و سرشناس جامعه به اسم اشراف، یک حکومت پلیسی و دیکتاتوری شدید ایدیولوژیک را ایجاد کرد که با شدت و ضعف، در کل این دوره وجود داشت. به خصوص در دوران نورمحمد تره‌کی و حفیظ‌الله امین.
درباره‌ی این دیکتاتوری و اختناق دوران حکومت حزب خلق گفتنی بسیار است اما با این حال، باید پذیرفت که تعصب آنان نسبت به زبان، چندان پررنگ نبود و به خصوص در دوران ببرک کارمل و نجیب‌الله آزادی‌هایی برای اهل ادب و قلم زبان فارسی در فعالیت و پیشرفت رخ داد. انجمن نویسندگان افغانستان تشکیل شد و در آن، کسانی همچون اعظم رهنورد زریاب و واصف باختری و پرتو نادری که از مدافعان زبان فارسی بودند، مسئولیت یافتند. در خود دستگاه حکومت هم بعضی از دولتمردان فارسی‌زبان، مثل دستگیر پنجشیری و در دوره‌های اخیر، فرید مزدک و نجم‌الدین کاویانی فعالیت داشتند و حضور این‌ها برای تقویت زبان و ادب فارسی در کشور، مؤثر بود.
در همین دوره بود که به وسیله‌ی همین قلمزنان، معادل‌سازی‌هایی برای واژگان بیگانه‌ی واردشده در زبان فارسی افغانستان پیشنهاد شد و آنان راه داد و ستد با زبان فارسی ایران را باز کردند. خیلی از واژگانی که قبلاً در افغانستان رایج بود و حتی ایرانی دانسته می‌شد، در این دوره وارد زبان رسانه‌های کشور شد. از همین جمله است خود کلمه‌ی «واژه» که قبل از آن در افغانستان رایج نبود. یا کلمه‌ی «ویژه» و بسیار کلمات دیگر از این قبیل. ما در برنامه‌های بعد، به صورت مفصل‌تر به این موضوع یعنی نقش این جمع در داد و ستد زبانی با فارسی ایران، می‌پردازیم.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1958
