نویسنده: محمد کاظم کاظمی
ما وضعیت زبان فارسی افغانستان را در دورههای تاریخی افغانستان معاصر از احمدشاه ابدالی تا کنون دنبال کردهایم و حالا به عصر حکومت سردار محمدداوود خان رسیدهایم.
ما در برنامههای پیش گفتیم که بعد از سقوط امانالله خان و سپریشدن دوران کوتاه حکومت حبیبالله کلکانی، خانوادهی آل یحیی در افغانستان به حکومت رسیدند و حکومت خانوادگی آنان نیم قرن دیگر یعنی تا سال ۱۳۵۷ دوام کرد. آخرین زمامدار این خانواده، محمد داوود خان بود که در سال ۱۳۵۲ در یک کودتای آرام، به پادشاهی پسر کاکایش محمدظاهر شاه خاتمه داد و حکومت جمهوری را اعلام کرد، جمهوریتی که در باطن باز شبیه به پادشاهی بود.
محمدداوود و برادرش محمدنعیم، از جوانی در دستگاه حکومت بودند. او یک بار سابقهی صدراعظمی محمدظاهر شاه را هم داشت و از کسانی بود که ملیگرایی پشتونی را در افغانستان دنبال میکردند. سردار داوود، محمدنعیم، عبدالمجید زابلی و بعضی دیگر همفکرانشان، همچنان در پی تقویت هویت پشتونی برای افغانستان بودند و در این مسیر طبیعتاً میکوشیدند که همه امکانات و ظرفیتهای کشور را در خدمت زبان پشتو قرار دهند. آنان نهاد «پشتو تولنه» را که از سال ۱۳۱۶ و برای تقویت زبان پشتو تأسیس شده بود همچنان حمایت کردند و البته در مقابل، هیچ نهادی برای تقویت زبان فارسی نداشتند. بالاخره بعد از پایان دورهی حکومت محمدداوود خان بود که «پشتو تولنه» در اکادمی علوم افغانستان ادغام شد و به ظاهر از بین رفت، هرچند در عمل تأثیرات آن بر اکادمی علوم همچنان برقرار بود و بسیاری از اعضای اکادمی علوم، همان افراد پشتو تولنه بودند.
و اما نکتهی جالب در این میان، این است که سردار محمدداوود با این که همان مسیر تبعیض قومی و زبانی را پیش گرفت و فعالیتهایی برای تقویت زبان پشتو و کمتوجهی به زبان فارسی در دورهی او نیز وجود داشت، خودش به زبان فارسی صحبت میکرد و در واقع زبان پشتو را یاد نداشت.
بالاخره با کودتای خونین حزب دموکراتیک خلق افغانستان علیه جمهوریت محمدداوود، حکومت آل یحیی به پایان رسید و سردار داوود و سردار نعیم و اعضای خانوادهاش کشته شدند. ولی تبعیضها نسبت به زبان فارسی، باز هم در افغانستان ادامه یافت که در برنامههای بعد آن را دنبال میکنیم.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1949
