نویسنده: محمد کاظم کاظمی
ما در برنامه‌های پیش هم چند نوبت به ادبا و دانشمندان پشتوزبان اشاره کردیم که خدماتی مهم به زبان فارسی کرده‌اند. از این جمله بودند مهردل خان مشرقی، عبدالله افغانی‌نویس و اینک به یک شخصیت دیگر پشتوزبان می‌پردازیم که تألیفات بسیار به زبان فارسی دارد، یعنی عبدالحی حبیبی، یکی از دانشمندان برجسته‌ی افغانستان در حوزه‌ی تاریخ و ادبیات و تصحیح متون.
عبدالحی حبیبی متولد قندهار بود. در سال ۱۲۸۹ شمسی به دنیا آمد و در سال ۱۳۶۳ شمسی در سن ۷۴ سالگی درگذشت. او در این ۷۴ سال عمر خود، نزدیک به هشتاد عنوان کتاب تألیف کرد. بیشتر این آثار به فارسی است و بخشی نیز به پشتو. هم به فارسی شعر سرود، هم تصحیح متون انجام داد و هم تحقیقات ادبی و تاریخی بسیار داشت. از جمله کتاب «تاریخ مشروطیت در افغانستان»، «جوانمردان و عیاران»، تصحیح کتاب «طبقات ناصری» قاضی منهاج جوزجانی، «تاریخ مختصر افغانستان» و بسیار کتاب‌ها و رساله‌های دیگر که در این میان البته بعضی نیز، منظومه‌هایی به شعر فارسی است.
البته عبدالحی حبیبی پژوهشگری دوزبانه بود و به زبان مادری خود پشتو هم تحقیقات قابل توجهی دارد. در واقع می‌توان او را مهم‌ترین پژوهشگر تاریخ و ادبیات پشتو نیز دانست. یک کتاب مهم او، «قاموس پشتو» است که یک فرهنگ واژگان از فارسی به پشتو است و در آن، ده هزار واژه‌ی فارسی را به پشتو برگردانده است.
اما در کنار این‌ها، مرحوم عبدالحی حبیبی یک کتاب بحث‌انگیز هم دارد و آن، تصحیح کتاب «پُته خزانه» یا گنج پنهان است که به عنوان تذکره‌ای از شعر شاعران پشتو دانسته شده است. در این کتاب سرگذشت و آثار جمعی از شاعران قدیم زبان پشتو آمده است. اما این که گفتیم «بحث‌انگیز» به این دلیل که هنوز نسخه‌ی اصلی این کتاب یافت نشده است و بسیاری‌ها عقیده دارند که چنین کتابی در اصل وجود نداشته و مرحوم حبیبی برای این که ادبیات پشتو را دارای پیشینه‌ی کهن و قدیمی نشان بدهد، این کتاب را خودش نوشته و به عنوان یک کتاب قدیمی وانمود کرده است. و این موضوع، متأسفانه نقطه‌ی تیره‌ای است که بر کارنامه‌ی روشن علمی مرحوم عبدالحی حبیبی خودنمایی می‌کند.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1946
