نویسنده: محمد کاظم کاظمی
بحث به رفتار حکومتهای افغانستان و زمامداران آنها با این زبان رسیده است و در چند برنامهی گذشته، ما از دورانی صحبت کردیم که دولتمردان افغانستان پشتون بودند، ولی با زبان فارسی صحبت میکردند، مینوشتند و شعر میسرودند و سیاست خاصی علیه این زبان نداشتند.
اما از دورهی امیر حبیبالله خان اوضاع یک مقدار تغییر کرد و زبان فارسی با دو مسألهی جدید مواجه شد که در هر دو مسأله، یکی از رجال حکومتی به نام محمود طرزی نقش داشت.
محمود طرزی فرزند سردار غلاممحمد خان طرزی بود و خود غلاممحمد خان هم فرزند سردار رحمدل خان بود، یکی از برادران بیستگانهی امیر دوستمحمد خان که در برنامههای پیش به آنها اشاره کردیم. محمود طرزی در زمان عبدالرحمان خان با پدر خود غلاممحمد خان در تعبید بود و در زمان امیر حبیبالله به کشور برگشت و در سیاست و فرهنگ افغانستان نقش مهمی پیدا کرد. او نشریهی سراجالاخبار را مدیریت میکرد و در این مسیر، تحولاتی در زبان فارسی رخ داد که طرزی و سراجالاخبار در این قضیه نقش مهم داشتند.
یکی از این تحولات، استفاده از نثر گفتاری و سادهی فارسی به جای نثر منشیانه و سنگین قدیمی بود. نوشتههای فارسی قبلاً سرشار بود از عبارتپردازیها و لغات دشوار و آرایههای ادبی، به طوری که فهم آن برای عموم مردم سخت میشد. طرزی یک زبان ساده و گفتاری را در سراجالاخبار به کار گرفت و از این حیث، میشود گفت که به زبان فارسی خدمت کرد.
البته در کنار اینها، یکی از کارهای طرزی و همراهانش در سراجالاخبار، چاپ مطالبی دربارهی تجددها و ترقیات کشورهای دیگر بود. آنها بسیاری از مفاهیم مدرن و مسائل علمی روز جهان را در این نشریه مطرح کردند و همین، سبب شد که بسیاری کلمات بیگانه نیز در همین مسیر به زبان فارسی راه یابد. و این در واقع اولین هجوم واژگان بیگانهی اروپایی به زبان فارسی افغانستان بود که اثراتش تا سالها پس از آن باقی ماند.
اما طرزی در کنار تحولی که در زبان فارسی در سراجالاخبار ایجاد کرد، یک نقش سیاسی در قبال زبان فارسی هم داشت که ما در برنامهی بعد به آن میپردازیم.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1862
