نویسنده: محمد کاظم کاظمی

تیمورشاه درانی و زبان فارسی
در برنامه‌ی امروز زبان نیاکان، بحث خود را در مورد زمامداران پشتون افغانستان و ارتباط آنان با زبان فارسی پی می‌گیریم. در برنامه‌ی پیش از احمد شاه درانی گفتیم و این که زبان رسمی و اداری و علمی در زمان او، فارسی بوده است. این وضعیت در مورد فرزند او تیمور شاه درانی که در سال ۱۱۵۲ به حکومت رسید نیز صادق بوده است.
تیمور شاه بخشی از دوران کودکی را در مشهد گذراند و در بخشی دیگر نیز حاکم هرات بود. در سلسله‌های حکومتی معمولاً این اتفاق می‌افتد که شخص بنیادگذار سلسله، بیشتر اهل جنگ و کشورگشایی است و با قدرت نظامی، حکومت را تثبیت می‌کند. این نسل معمولاً فرصت و علاقه‌ی رسیدگی به شعر و ادبیات را ندارد. اما نسل بعد که در سایه‌ی امنیت و رفاه پدر رشد کرده و در دربار، با معلمان ورزیده و ادبا و هنرمندان نشست و برخاست داشته است، بیشتر اهل ادبیات و هنر می‌شود و تیمور شاه درانی هم چنین بود. به گفته‌ی میر محمدصدیق فرهنگ در کتاب «افغانستان در پنج قرن اخیر»، تیمور شاه هم شاعر بود و هم شعر دوست. در دربار او یک انجمن ادبی کوچک موجود بود و در آن شاعرانی همچون میرزا لعل‌محمد عاجز، میرهوتک خان، عبدالله شهاب تبریزی و رضاقلی نوایی حضور داشتند که همه این‌ها به زبان فارسی شعر می‌سرودند. و نکته‌ی جالب این که خود تیمور شاه درانی نیز شاعر است و به فارسی دیوان شعری دارد. از جمله‌ی شعرهای او، غزلی است که چند بیت آن را اینک می‌شنویم.
آن شکرلب به شکرخنده و حرف و سخنش / دل ز من برد و نهان کرد به چاه ذقنش
دیده‌ام سیر گلستان سر کوی تو را / بهتر از جنت فردوس بوَد هر چمنش
نکهت طره‌ی مشکین سیه‌فام تو را / کرده‌ام من به خطا نسبت مشک ختنش
شاه تیمور، به صد شوق غزل‌های تو را / خلق را ورد زبان است به هر انجمنش
البته تیمور شاه درانی به زبان پشتو هم شعرهایی سروده است که در دیوان او موجود است. به هر حال چیزی که می‌توان دریافت، مناسبات نیک او و پدرش با زبان فارسی بوده است.