نویسنده: محمد کاظم کاظمی
سلام بر دوستان گرامی، شنوندگان برنامهی زبان نیاکان. بحث ما در سلسلهی این برنامهها، به تأثیر زبانهای اروپایی بر زبان فارسی رسیده است. در این برنامه به تأثیر زبان روسی بر فارسی میپردازیم.
روسیه کشوری است پهناور و در قسمت شمال و شمالغرب قلمرو زبان فارسی قرار دارد. این کشور در عمل در دورانهای متعددی با کشورهای فارسیزبان همسایه بوده و ارتباطات تجارتی بین این کشورها و روسیه برقرار بوده است. یعنی مردم فارسیزبان، پیشتر از آشنایی با انگلیسی و فرانسوی و آلمانی، در معرض ارتباط با زبان روسی بودهاند. به همین دلیل هم بسیاری از واژگان روسی که عمدتاً نام محصولات صنعتی بوده است، وارد زبان فارسی شده است.
مثلاً کلمهی «استکان» یک کلمهی روسی است. ما در فارسی به آن پیاله میگفتهایم و البته پیالهی قدیم فارسی، یک مقدار با ساختار استکان روسی تفاوت داشته است. به همین دلیل وقتی استکان از روسیه وارد ایران شده است، نام خود را نیز با خود آورده است. ولی جالب این است که استکان بیشتر در ایران رایج شده ولی در افغانستان، همان کلمهی «پیاله» رایج است.
یکی دیگر از این کلمات روسی، «سماور» است که این هم در ایران رایج است و هم در افغانستان. در افغانستان در هرات به آن سماوار میگویند، ولی در کابل تغییر شکل یافته و به شکل «سماوات» به کار میرود که اشتباه است.
ولی این را باید پذیرفت که ورود کلمات روسی به فارسی ایران و افغانستان، اصلاً به اندازهی کلمات انگلیسی و فرانسوی نبوده است. چون تحصیلکردگان این دو کشور، یا در فرانسه و انگلستان تحصیل کردند، یا در هندوستان که باز تحت سلطهی انگلیسیها بوده است. این است که استفاده از کلمات روسی در ایران و افغانستان، به چند کلمه مثل «استکان»، «سماور»، «درشکه» و امثال اینها محدود شده است.
اما کشوری که از زبان روسی بیشترین تأثیر را گرفت و بسیاری از واژگان روسی در آن رایج شد، کشور تاجیکستان است. تاجیکستان سالها جزو اتحاد جماهیر شوروی بود و فرهنگ و واژگان روسی در آنجا خیلی بیشتر از افغانستان و ایران رایج شد. در آنجا حتی انگلیسی آنقدر نفوذ نکرده است که روسی نفوذ کرده است. به همین دلیل بسیاری از واژگان رایج در زبان فعلی مردم تاجیکستان، برای مردم افغانستان و ایران قابل فهم نیست.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1712
