نویسنده: محمد کاظم کاظمی
در برنامه‌ای دیگر از سلسله برنامه‌های زبان نیاکان با شماییم و درباره‌ی تأثیر واژگان زبان‌های دیگر بر زبان فارسی صحبت می‌کنیم. ما دیدیم که زبان‌های کشورهای همجوار بر فارسی اثرهایی گذاشته است، به خصوص اقوام یا مللی که در قلمرو زبان فارسی فتوحات کرده‌اند.
از اقوامی که از حوالی قرن چهارم هجری تا حدود پنجصد سال به افغانستان و ایران و ماوراءالنهر تهاجم کرده‌اند و در اینجا حکومت کرده‌اند، مغولان هستند. مغولان در دو نوبت به قلمرو زبان فارسی هجوم آوردند. یک بار به سرکردگی چنگیز خان مغول در اوایل قرن هفتم هجری و یک بار به فرماندهی امیر تیمور گورکانی در قرن هشتم هجری. آنان بعد از این تهاجم، در این سرزمین‌ها مستقر شدند و حکومت‌های زیادی را در این مناطق بنیان‌گذاری کردند، مثل حکومت‌های ایلخانان و حکومت تیموری هرات و حکومت بابری هند. ما می‌دانیم که تیموریان هرات از نوادگان امیر تیمور هستند و حکومت بابری هند نیز به وسیله‌ی شاهزاده بابر بنیادگذاری شد که نواسه‌ی تیمور بود.
ولی قضیه‌ی جالب این است که مغولان، با این که همه‌ی نظام حکومتی را در دست داشتند، زبان خودشان را در نظام اداری و علمی مناطق فارسی‌زبان حاکم نکردند، بلکه با همان زبان فارسی آشنا شدند و آن را به کار بردند و حتی خودشان از مروجان زبان فارسی شدند.
شاید یکی از دلایلی که مغولان فارسی‌زبان شدند، پذیرش دین اسلام باشد که آنان را با فرهنگ حاکم بر این مناطق همسو ساخت. ما می‌دانیم که هُلاکو خان نواسه‌ی چنگیز که همه قلمرو غربی مغولان را در اختیار داشت، حتی وزیر فارسی‌زبانی مثل خواجه نصیرالدین طوسی را به خدمت گرفت و این خواجه نصیر در حفظ میراث علمی و ادبی زبان فارسی بسیار کوشید. در واقع مغولان مصداق این شعر واقع شدند که
وطن فارسی نه آن قریه است که به تاراج این و آن برود
روزگاری در این وطن حتی مغولان فارسی‌زبان شده‌اند
حکومت تیموری هرات، به خصوص در زمان شاهرخ و سلطان حسین بایقرا و بایسُنغر کانون حمایت از زبان فارسی بود و بسیاری از شاعران و ادبای آن زمان همچون نورالدین عبدالرحمان جامی و کاتبی هروی و دیگر و دیگران، از سوی این حکومت حمایت می‌شدند و در نشر زبان و ادب فارسی می‌کوشیدند.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1674
