نویسنده: محمد کاظم کاظمی

تشخیص کلمات عربی با حروف

بحث ما در برنامه‌های اخیر زبان نیاکان، درباره‌ی کاربرد کلمات عربی در فارسی بوده است. ما به اینجا رسیدیم که می‌توانیم به مرور خود را عادت دهیم که در جاهایی که معادل‌های فارسی برای کلمات عربی وجود دارد، از کلمات عربی پرهیز کنیم تا تا به مرور زمان، این زبانی که اینقدر زیاد با عربی آمیخته شده است، یک مقدار خالص‌تر شود.

حالا شاید شما شنونده‌ی عزیز بگویید که من هم دوست دارم که از کلمات فارسی بیشتر استفاده کنم، ولی از کجا بدانم که یک کلمه فارسی است یا عربی یا به زبانی دیگر؟ ما در اینجا سعی می‌کنیم دو سه معیار ساده برای تشخیص کلمات بدهیم.

یک معیار، کاربرد حروف خاص زبان فارسی است، یعنی «پ»، «چ»، «ژ» و «گ». این چهار حرف در عربی وجود ندارد. پس هر کلمه‌ای که این حروف را داشته باشد، عربی نیست و ممکن است فارسی باشد. مثلاً در مورد کلمات «پیروز» و «موفق»، ما یقین داریم که «پیروز» عربی نیست چون حرف «پ» دارد. یا در مورد کلمات «برگ» و «ورق» باز کلمه‌ی «برگ»‌ عربی نیست چون حرف «گ» دارد.

معیار دیگر، کاربرد حروف خاص زبان عربی است. ما چند حرف داریم که از عربی به فارسی آمده‌اند یعنی «ث»، «ح»، «صاد»، «ضاد»، «طا»، «ظا» و «عین». پس کلمه‌ای که این حروف را داشته باشد، به احتمال زیاد عربی است. با این معیار، می‌دانیم که کلمه‌ی «امتحان» عربی است، چون حرف «ح» دارد و کلمه‌ی معادل فارسی آن، «آزمون» است.

یا کلمه‌ی «تشخیص» عربی است، چون حرف «ص» دارد و کلمه‌ی معادل آن در فارسی، می‌تواند «سنجش» باشد.

حالا یک نکته هست. گاهی کلمات عربی هم نبوده‌اند، ولی با الفبای عربی نوشته شده‌اند، مثل «اطاق» اگر با حرف «طا» نوشته شود. این کلمه به صرف وجود حرف «طا» عربی نیست، بلکه نویسندگان فارسی‌زبان، این کلمه‌ی ترکی را بنا بر عادت عربی‌زدگی، با «طا» نوشته‌اند. این کلمه را در واقع باید با «ت» دونقطه دار نوشت. ولی این موارد البته زیاد نیست.

این یک معیار بود یعنی استفاده از حروف فارسی و عربی. یک معیار دیگر هم داریم که در برنامه‌ی بعد می‌گوییم.