نویسنده: محمد کاظم کاظمی
دوستداران زبان فارسی دری. بحث ما در این چند برنامه، دربارهی کاربرد واژگان و اصلاحات عربی در فارسی است. گفتیم که زبان عربی زبان دین ماست و به همین دلیل، خیلی از واژگان آن در زبان فارسی به کار میرود و این قضیه تا حدودی طبیعی است. ولی این را هم بیان کردیم که گاهی کاربرد کلمات عربی در فارسی، افراطی و بدون ضرورت بوده است.
این ضرورت را چه چیزی تعیین میکند؟ اگر یادتان باشد، دربرنامهی پیش ما چند سطر از کتاب کلیله و دمنه را خواندیم که در آن کلماتی مثل شریف، وضیع، مشترک و متنازع، عالی و خامل آمده بود. بعضی از این کلمات برای ما قابل فهم است و با آنها انس داریم مثل «شریف»، «مشترک» و «عالی». بعضی نیز نامأنوس است و برای فهم آنها باید به فرهنگ لغت مراجعه کنیم، مثل «وضیع»، «متنازع» و «خامل».
یک معیار و ملاک کاربرد کلمات عربی میتواند همین باشد. این که از کلماتی استفاده شود که برای مردمی که آن سخن را میشنوند یا میخوانند، مأنوس و آشنا باشد.
حالا شاید این مطلب مطرح شود که شاید در زمانی که نصرالله منشی این عبارت کلیله و دمنه را مینوشته است، مردم با همه این کلمات به یک اندازه آشنا بودهاند. بله شاید این طور بوده است. ولی امروز ما وقتی با مخاطبان زمان خود صحبت میکنیم، طبیعتاً باید فضای ذهنی آنها را در نظر بگیریم.
متأسفانه یکی از چیزهایی که باعث کاربرد بیرویهی کلمات سخت عربی میشود، فضلنمایی است. شخص تصور میکند که به این صورت حرف او عالمانهتر میشود. مثلاً طرف میتواند بگوید «خدا اجرتان بدهد» ولی میگوید «مأجور باشید». یا میتواند بگوید «از شما تشکر میکنم.» ولی میگوید «از شما کمال امتنان را دارم». خوب این کلمات «مأجور» و «امتنان» در زبان فارسی چندان رایج نیست. ولی خیلی وقتها کسانی که میخواهند علم و دانش خود را نشان بدهند، به همین صورت سنگین و با عبارتهای عربی حرف میزنند و مینویسند و این خصوصیت در بین علمای دینی و خطیبها بیشتر دیده میشود. در برنامهی بعد، بیشتر به این موضوع میپردازیم.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1621
