نویسنده: محمد کاظم کاظمی

نام محصولات صنعتی

در این چند برنامه، بحث ما درباره‌ی ورود واژگان بیگانه به زبان فارسی است. ما در برنامه‌های قبل به این نتیجه رسیدیم که نمی‌توان همه واژگان بیگانه را به کنار گذاشت. در عین حال نمی‌توان دروازه‌ی زبان را باز گذاشت تا هر واژه‌ای وارد زبان شود و به مرور زمان، هویت و اصالت آن را تهدید کند، به طوری که بعد از مدتی دیگر چیزی از زبان اصلی باقی نماند. در این مورد باید سنجیده عمل کرد و بسته به نوع واژگانی که وارد زبان می‌شود. تصمیم گرفت.

یک گروه وسیع از واژگانی که وارد زبان فارسی شده است، نام‌های محصولات صنعتی و پدیده‌های تکنولوژی است، مثل رادیو، تلویزیون، موتر، کامپیوتر، تلفون و امثال این‌ها. در مورد این‌ها چه باید کرد؟ در این مورد هم متأسفانه روش‌های افراطی وجود دارد. عده‌ای حاضر نیستند هیچ‌یک از این کلمات را به کار برند و کسانی هم هستند که کاملاً در این مورد بی‌دفاع عمل می‌کنند و همه این کلمات را می‌پذیرند.

حقیقت این است که زبان فارسی از زبان‌های پرقابلیت و غنی دنیاست. از دیرباز در این زبان برای پدیده‌های مختلف نام‌هایی ساخته شده و به کار رفته است. ما در قدیم کلمات «چرخ» و «چاه» داشتیم و با ترکیب آن‌ها، «چرخ چاه» ساخته شده بود. به همین صورت وقتی که ماشین خیاطی هم از اروپا به اینجا آمد، مردم کلمه‌ی «چرخ خیاطی» را برایش ساختند. ما در زبان فارسی هم کلمه‌ی «باد» را داریم و هم کلمه‌ی «پکه» را. حاصل کلمه‌ی «بادپکه» می‌شود که در افغانستان رایج است، با این که خود بادپکه از خارج آمده است. همین اکنون خیلی‌ها کلمه‌ی «صفحه» و «کلید» را ترکیب کرده‌اند و «صفحه‌کلید» ساخته‌اند که در برابر «کیبورد» انگلیسی به کار می‌رود.

ملاحظه می‌کنید که برای بسیاری از این کلمات، می‌شود از ترکیبات زبان فارسی استفاده کرد. حالا بعضی از این‌ها در افغانستان رخ داده، بعضی در ایران. مثلاً در افغانستان به وسیله‌ای که صدا را تقویت می‌کند «لاسپیکر» می‌گویند که در واقع همان «لود اسپیکر» انگلیسی بوده است. ولی در ایران به جای آن، کلمه‌ی «بلندگو» را ساخته‌اند و همین اکنون بر زبان مردم جاری است. در ایران کسی لاسپیکر را نمی‌شناسد.

البته بعضی کلمات هم هست که معادل فارسی مناسب نیافته یا معادل‌های ساخته‌شده موفق نبوده است، مثل تلویزیون یا مثلاً موس کامپیوتر. حداقل این که ما یک مقدار را برگردان کنیم، یک مقدار را که باقی می‌ماند به همان صورت به کار ببریم. نه این که دست‌بسته تسلیم باشیم.