نویسنده: محمد کاظم کاظمی
سلام بر دوستان گرامی. در این پنج شش برنامهی گذشته، بحث ما دربارهی ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی بوده است. تا حالا و با مباحث گوناگونی که مطرح کردیم، به این نتیجه رسیدیم که تحولات در زبان طبیعتاً رخ میدهد و نمیشود انتظار داشت که هیچ واژهی بیگانهای وارد یک زبان نشود. و از طرفی اهالی یک زبان باید بیشترین تلاش خود را بکنند که اصالت زبان را حفظ کنند. یعنی زبان خیلی با آنچه در مواریث کهن داشتهایم، تفاوت پیدا نکند. پس باید در پی یک راه میانه باشیم. یعنی روشی را انتخاب کنیم که تا حد ممکن واژگان اصیل و کهن فارسی زنده بمانند و در موارد لازم، از واژگان بیگانه هم استفاده کنیم. پس به این مسئله میرسیم که این موارد لازم چیست؟ ما در این یکی دو برنامه میکوشیم نشان دهیم که در کجاها میتوان از واژگان بیگانه استفاده کرد.
یکی از موارد، جایی است که آن واژه، نام یک محصول زراعتی یا صنعتی باشد. چیزی که ما مشابه آن را نداشتهایم. مثلاً ما در بین درختان موجود در قلمرو زبان فارسی، درخت کاکتوس نداشتهایم. ولی حالا هم کاکتوس را در داستانهای خارجی میبینیم، هم خود گیاه کاکتوس به صورت گلدان خانگی در منازل استفاده میشود. اینجا انتظار نمیرود که ما برای کاکتوس یک نام جدید اختراع کنیم. یا هم چنین برای کاکاو، مکرونی، همبرگر و امثال اینها.
و همین طور بعضی از مواد صنعتی داریم که در قدیم وجود نداشته است مثل تفلون، پلیمر، پلاستیک، رابر و چیزهایی مشابه اینها.
البته این نکته گفتنی است که در همین موارد هم گاهی میشود از ظرفیتهای خود زبان فارسی برای معادلسازی استفاده کرد. مثلاً بادنجان رومی که در ایران گوجه فرنگی گفته میشود، یک پدیدهی جدید است که از خارج آمده است. حالا در افغانستان، به این محصول زراعتی، «بادنجان رومی» گفتند و منظور از روم، همان جهان غرب است. در ایران «گوجه فرنگی» گفتهاند که باز منظور از فرنگ همان جهان غرب است.
مورد دیگر، کچالو است که از خارج آمده و در انگلیسی به اسم پتیتو شناخته میشود. همین اکنون در پاکستان به آن پتیتو یا پتاته میگویند. ولی در افغانستان آن را کچالو گفتهاند که همان «کجآلو» بوده است. در ایران به آن «سیب زمینی» گفتهاند.
پس حاصل این که گاهی ما ناچاریم که از نام پیداوار خارجی استفاده کنیم در عین حال که ممکن است برای آنها معادلهایی فارسی هم بسازیم.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1566
