نویسنده: محمد کاظم کاظمی

حفظ اصالت زبان

سلام بر گویشوران و دوستداران زبان فارسی دری. در این چند روز گذشته، بحث ما به یک موضوع مهم رسیده است، یعنی ورود واژگان و اصطلاحات بیگانه به زبان فارسی، چیزی که از قدیم تا به حال ادامه داشته است. علت هم این بوده که قلمرو زبان فارسی در منطقه‌ای واقع شده که محل رفت وآمد و عبور و مرور کاروان‌ها و جهانگشایان بوده است. شما تصور بکنید که اسکندر مقدونی وقتی از یونان به قصد هندوستان حرکت می‌کند، از ایران و افغانستان کنونی می‌گذرد. و طبیعتاً بعضی از واژگان یونانی به وسیله‌ی سربازان اسکندر که در این سرزمین‌ها ساکن شدند، در اینجا رایج می‌شود. مذهب بودایی از هندوستان، از مسیر افغانستان به چین می‌رود. طبیعتاً واژگانی از هندی هم در این مسیر وارد زبان فارسی کهن می‌شود. باز در دوره‌ی اسلامی ما حضور مسلمانان عرب و زبان عربی را داریم. در قرن‌های بعد، تهاجم مغولان، سپس حملات تیمور، سپس تشکیل حکومت‌های ترک‌زبان، سپس تشکیل حکومت‌های پشتوزبان در افغانستان و بالاخره آشنایی مردم این سرزمین‌ها با زبان‌های اروپایی، همه بر زبان فارسی اثر گذاشته و به این ترتیب، واژگان بسیاری از این زبان‌ها در فارسی رایج شده است.

زبان البته در این حالت غنی‌تر می‌شود و واژگان بیشتری دارد، ولی دیگر آن زبان اصیل قدیم نیست. اگر از منظر اصالت نگاه کنیم، همه زبان‌ها در معرض تهدید هستند، به خصوص زبان فارسی. درست است که زبان ابزار تفهیم و تفهم است. ولی در عین حال ما میراث مهمی از متون کهن فارسی را داریم که وقتی زبان امروز ما خیلی تغییر کند، به تدریج با آن میراث ادبی بیگانه می‌شویم. برای کسی که با کلمات عربی و ترکی و انگلیسی و روسی خو گرفته باشد، حتی فهم زبان شاهنامه هم سخت می‌شود.

مسأله‌ی مهم این است که زبان فارسی یک زبان بی‌ریشه نیست، زبانی نیست که به تازگی رایج شده باشد و فاقد ادبیات و مفاخر ادبی مهم باشد. قضیه شبیه آثار باستانی است. برای شهری که تازه تأسیس شده باشد و سابقه‌ای نداشته باشد، هر چه ساختمان‌های جدید بسازیم هم مشکلی ندارد. ولی برای یک شهر قدیمی سرشار از آثار باستانی مثل مثلاً هرات یا اصفهان، هر ساختمانی که تازه ساخته می‌شود و در مقابل آن یک بنای قدیمی تخریب می‌شود، بخشی از هویت تاریخی شهر از بین می‌رود. این هویت تاریخی که به خصوص در زبان فارسی بسیار نیرومند است، ایجاب می‌کند که ما به حفظ اصالت زبان توجه ویژه‌ای داشته باشیم.