نویسنده: محمد کاظم کاظمی
در این برنامه از «زبان نیاکان»، بحثی را که در برنامهی پیش بیان کردیم، دنبال میکنیم. ما در برنامهی قبل گفتیم که بعضی اشخاص برای سادهساختن آموزش رسمالخط فارسی، پیشنهاد میکنند که از رسمالخط لاتینی استفاده شود، چون در آنجا بعضی از مشکلات را نداریم. و البته دیدیم که در بعضی از خطهایی که بر پایهی همان رسمالخط لاتینی است، مشکلات عجیبتری وجود دارد ولی در آن زبانها، مثلاً در انگلیسی تغییر رسمالخط صورت نگرفته است. چرا؟ چون خط علاوه بر این که وسیلهی نوشتن زبان است، یک نقش فرهنگی و آموزشی هم دارد.
اما نقش فرهنگی قضیه چیست؟ این است که زبان، وسیلهی حفظ و انتقال فرهنگ و دانش است. و حفظ متون علمی و ادبی، به وسیلهی رسمالخط انجام میشود. به این صورت یک نسل ذخایر و یافتههای علمی و ادبی را به صورت کتاب و مقاله و شعر و داستان مینویسد و به آیندگان میسپارد. اگر رسمالخط در یک زبان عوض شود، همه این آثار برای نسلهای بعد غیر قابل استفاده خواهد بود.
ما همین اکنون در کتابخانههای ایران وافغانستان میلیونها و یا حتی شاید میلیاردها نسخه کتاب چاپشده با خط فارسی داریم. این کتابها گاهی چند دهه یا حتی حدود یکصد سال عمر میکنند. همین اکنون ما گاهی کتابها و مجلات صد سال پیش را که صنعت چاپ تازه به میدان آمده بود، به راحتی میخوانیم.
علاوه بر آن، حتی ما با آثار نوشته شده در قرنها قبل که به صورت خطی و دستنویس هست نیز بدون مشکل ارتباط میگیریم. یک محقق یا پژوهشگر زبان و ادبیات، به راحتی یک نسخه دیوان حافظ یا بیدل مربوط به چندصد سال پیش را در یک کتابخانه میخواند و برای پژوهشهایش استفاده میکند. اگر خط فارسی را تغییر دهیم، دیگر همه این آثار برای ما غیر قابل خواندن میشوند. میلیونها نسخه کتاب چاپی از کتابخانهها باید دور انداخته شوند و به جایشان چاپ جدید با خط جدید منتشر شود.
ولی گیرم که کتابها و مجلات را دوباره چاپ کردیم، با کتیبههای خطی آثار تاریخی چه میکنیم؟ با لوحههای مزارها، تابلوهای خوشنویسی چه خواهیم کرد؟ تغییر خط، یعنی فراموش کردن همه ذخایر مهمی که از هنر خوشنویسی در این هزار سال پدید آمده است. به یک معنی، نوعی قطع ارتباط با میراث و ذخایر ادب و دانش ما خواهد بود.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1486
