نویسنده: محمد کاظم کاظمی

خطاهای زبانی / چند مورد دیگر از کلمات مشهور

ما تا کنون ۱۵۰ برنامه از این سلسله را پشت سر گذرانده‌ایم. بحث ما در حدود ده برنامه‌ی گذشته، درباره‌ی خطاهای زبانی رایج در میان گویشوران زبان فارسی بوده است و این بحث را با توجه به اهمیتی که دارد، تا حدود یکی دو هفته‌ی دیگر هم ادامه خواهیم داد.

برنامه‌ی پیش به کلماتی اختصاص داشت که به ظاهر مشابه به نظر می‌رسند، ولی از نظر معنی با هم تفاوت دارند. یا هم شکل نوشتنشان یکسان است ولی تلفظ‌شان فرق دارد. در این برنامه هم چند مورد دیگر از این‌ها را بیان می‌کنیم.

یکی از چیزهایی که گاهی سبب اشتباه در کلمات می‌شود، تشابه بین دو حرف «کاف» و «گاف» است، چون این‌ها هم تلفظ شبیه به هم دارند و هم شکل شبیه به هم. به همین دلیل گاهی کلماتی که با «گاف» هستند، با «کاف» تلفظ می‌شوند، مثل کلمه‌ی «بانگ» که به معنی فریاد و صدای بلند است، ولی گاهی به صورت «بانک» به کار می‌رود. در حالی که «بانک» یک کلمه‌ی انگلیسی است و به مؤسسه‌ای که امور پولی را انجام می‌دهد گفته می‌شود. این هم گفتنی است که گاهی مردم کلمه‌ی «بانک» را به صورت «بانگ» به کار می‌برند که این هم اشتباه است.

کلمه‌ی دیگری که در نوشتن و حتی آن اشتباه می‌شود، «تغییر» است. این کلمه باید با دو تا «ی» نوشته شود. یعنی کلمه «تَغِیر» نیست، بلکه «تغییر» است. آن کلمه‌ای که با یک «ی» نوشته می‌شود، در واقع «تغیُّر» است. «تغییر» در واقع به معنی «دگرگون ساختن» است و «تغیّر» به معنی «دگرگون شدن». نظامی می‌گوید « آنچه تغیر نپذیرد، تویی‌ / وانچه نمرده‌ست و نمیرد تویی‌» و در مورد «تغییر» باز می‌شود بیت حافظ را مثال آورد: «فی‌الجمله اعتماد مکن بر ثبات دهر / کین کارخانه‌ای است که تغییر می‌کنند»

اما یک جفت کلمه‌ی دیگر که بسیار هم اشتباه می‌شوند، «خاستن» و «خواستن» هستند. اولی به معنی «برخاستن» با حرف الف است و دومی به معنی «درخواست کردن» با حرف «واو» و الف. یعنی تقریباً «خُواستن» نزدیک می‌شود. حالا گفتیم که به «خُواستن» نزدیک می‌شود، در این مورد در برنامه‌ی بعد یک توضیحی می‌دهیم که بسیار جالب است. پس وعده‌ی ما برنامۀ بعدی.