نویسنده: محمد کاظم کاظمی
باز هم با شماییم و درباره‌ی مسائل زبان فارسی دری صحبت می‌کنیم. اگر به خاطرتان باشد ما در برنامه‌ی قبل وعده دادیم که یک مقدار درباره‌ی کلمات عربی صحبت کنیم و ببینیم که نقش دستوری این کلمات چطور تعیین می‌شود. این قضیه از آن جهت اهمیت دارد که دو کلمه‌ی به ظاهر مشابه یا نزدیک به هم، در عربی نقش‌هایی متفاوت دارند. مثلاً «مَسکَن» یعنی محل سکونت و «مُسَکِن» یعنی تسکین‌دهنده. «اِعمال» یعنی انجام دادن یک عمل و «اَعمال» یعنی «عمل‌ها». این‌ها را از کجا متوجه شویم؟
طبیعتاً برای آگاهی از جایگاه و نقش این کلمات، یک مقدار اطلاع از زبان عربی بسیار کمک می‌کند. زبان عربی زبان دین ماست و زبان فارسی هم با آن بسیار درآمیخته است. به این دلیل وقتی با این زبان آشنا بشویم، هم متون دینی مثل قرآن کریم و احادیث را بهتر درک می‌کنیم و هم عبارت‌هایی عربی را که داخل زبان فارسی شده‌اند، بهتر به کار می‌بریم.
کلید مهمی که می‌شود در این مورد به دست داد، این است که در این زبان، کلمات بر اساس وزن و شکل فتحه و کسره گذاری‌شان مشخص می‌شوند. مثلاً کلماتی که اسم مکان هستند، معمولاً وزن «مَفعَل» دارند، مثل «مسکن» به معنی جای سکونت، «مکتب» به معنی جای کتاب‌خواندن، «منظر» به معنی جای نظرکردن، «معبر» به معنی جای عبور.
یا کلماتی که بر وزن «اَفعال» هستند حالت جمع دارند، مثل «اَشکال» به معنی شکل‌ها، «اشخاص» به معنی شخص‌ها.
و کلماتی که بر وزن «اِفعال» هستند، حالت مصدری دارند. مثلاً «اِشکال» یعنی ایراد وارد کردن؛ «اخراج» یعنی خاج کردن.
حالا در مورد کلماتی که برای ما ناآشنا هستند، می‌توانیم به کلمات مشابه آن‌ها با همان وزن مراجعه کنیم. مثلاً وقتی بین دو کلمه‌ی «اِشراف» و «اَشراف» قرار می‌گیریم، ببینیم که کلمات مشابه آن‌ها از نظر وزن چیست. مثلاً «اِحیاء» با «اقدام» و «انکار» مشابه است. پس حالت انجام یک کار دارد. معنای آن هم می‌شود شب زنده‌داری. ولی «اَحیاء» چون با «اَفکار» و «اَعمال» و «افراد» و «اشیاء» مشابه است، معنای جمع دارد.
یعنی به این ترتیب، ما به کمک کلمات آشنا، کلمات ناآشنا را از روی وزن آن‌ها تشخیص می‌دهیم. این روش تا حدود زیادی می‌تواند مشکل ما در تلفظ و فهم کلمات عربی را حل کند.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=2574
