نویسنده: محمد کاظم کاظمی
در برنامه‌ای دیگر با شماییم و سلسله‌ی بحثی را که در روزهای گذشته شروع کرده‌ایم پی می‌گیریم. صحبت ما درباره‌ی چه بود؟ درباره‌ی خطاهایی بود که در کاربرد کلمات در میان گویشوران زبان فارسی رخ می‌دهد. ما در برنامه‌های پیش به خطاهایی اشاره کردیم که بر اثر ناآشنایی با معنی دقیق کلمات رخ می‌دهد و همین‌طور خطاهایی که بر اثر رعایت نکردن دستور زبان اتفاق می‌افتد. در این برنامه می‌خواهیم به یک دسته‌ی دیگر از این خطاها و اشتباه‌ها اشاره کنیم، جاهایی که دو تا کلمه داریم که از نظر ظاهری مشابه به نظر می‌رسند، ولی معنایشان فرق دارد. بخش عمده‌ای از خطاها یا دشواری‌های زبانی، مربوط به همین کلمات است.
یک دسته از این کلمات، کلمات عربی هستند. در عربی نقش‌های دستوری کلمات با تغییر فتحه و کسره و ضمه در آن‌ها فرق می‌کند و همین سبب اشتباه می‌شود. مثلاً ما کلمه‌ای داریم به صورت «اِنعام» یعنی بخشش. مثلاً می‌گوییم «به شاگرد مغازه، این مقدار اِنعام دادیم.»
حالا یک کلمه‌ی دیگر داریم به صورت «اَنعام» که به معنی «چهارپایان» است. این کلمه بر وزن «اَفعال» است و کلماتی که بر این وزن هستند، معنی جمع دارند، مثل «افراد» به معنی فردها، «اعضا» به معنی عضوها، «اَشکال» به معنی «شکل‌ها».
بر اساس همین تشابه کلمات است که حافظ در شعری می‌گوید « ای گدایان خرابات! خدا یار شماست / چشم اِنعام مدارید ز اَنعامی چند» یعنی شما از چهارپایان، انتظار بخشش و کمک نداشته باشید.
بسیار دیده شده است که شخص کلمه‌ی «اِنعام» را به صورت «اَنعام» به کار می‌برد و مثلاً می‌گوید «به شاگرد مغازه اَنعام دادیم»
نمونه‌ی دیگر از این کلمات، «مُجاز» و «مَجاز» هستند. مُجاز یعنی صاحب اجازه و «مَجاز» یعنی فراواقعی. پس اگر بخواهیم بگوییم که ما اجازه‌ی این کار را داریم، باید بگوییم «ما به این کار مُجاز هستیم» نه این که بگوییم «مَجاز» هستیم.
یک نمونه‌ی دیگر که بسیار هم به کار می‌رود، کاربرد کلمه‌ی «اِحیاء» به معنی «شبه‌زنده‌داری» به صورت «اَحیاء» است، چنان که مثلاً می‌گویند «شما شب‌های اَحیاء به کجا می‌روید؟» کلمه‌ی «اَحیاء» هم مثل کلمه‌ی «اَنعام» حالت جمع دارد و به معنی «زندگان» است.
حالا سؤال این است که چگونه بر این اشتباه‌ها آگاه شویم؟ فردا برنامه را گوش کنید که در آن‌ها چند کلید ساده برای آشنایی با نقش‌های دستوری کلمات در عربی مطرح می‌کنیم.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=2570
