نویسنده: محمد کاظم کاظمی
بحث ما به خطاهای رایج در میان گویشوران زبان فارسی، به خصوص در افغانستان رسیده است و هدف از بازگوکردن اینها، این است که بتوانیم از آنها پرهیز کنیم تا زبانی سالم و درست داشته باشیم. چون یک خطا در کاربرد کلمه، اگر به زودی چاره نشود، در زبان رسوب میکند و باقی میماند و به مرور زمان، چهرهی زبان را دگرگون میسازد.
یک دسته از این خطاهای زبانی، بر اثر ناآگاهی از معنی دقیق کلمه رخ میدهند. کلمه در اصل معنایی دارد ولی به مرور زمان و بر اثر سهلانگاری، ناآگاهی و ضعف سواد و آموزش، معنای دیگری از آن برداشت میشود. مثلاً یکی از کلمات زیبا و اصیل فارسی، «پیرامون» است. این کلمه در اصل به معنی «اطراف» و «دور و بر» بوده است. مثلاً شخص میگفته است که «پیرامون این باغ، دیوار ساختیم» یا سعدی در شعری میگوید « مثال عاشق و معشوق، شمع و پروانه است / سرِ هلاک نداری، مگرد پیرامون». اینجا سعدی به گردیدن پروانه به پیرامون شمع اشاره دارد. ولی امروزه بسیار میبینیم که این کلمه به معنی «درباره» به کار میرود. مثلاً میگویند «ما پیرامون این مسأله تحقیق کردیم.»
کلمهی دیگر از همین قبیل، «کنکاش» است. این کلمه در اصل به معنی «مشورت و همفکری» بوده است. ولی باز دچار تغییر معنی شده و امروزه خیلیها آن را به معنی «کاوش و تحقیق» به کار میبرند. حالا تصور کنید کسی میخواهد بگوید «من دربارهی این موضوع کاوش کردم»، و به جایش میگوید «من پیرامون این مسأله کنکاش کردم.»
کلمهی دیگری که البته آن هم به تحقیق و مطالعه ارتباط دارد، کلمهی «تورق» است که خیلیها آن را به معنی «ورق زدن» به کار میبرند. در حالی که «تورق» در اصل به معنی ورقه ورقه شدن یا به صورت ورقه درآمدن است. مثلاً میگوییم «فلزات قابلیت تورق دارند».
حالا شاید شما دوست عزیز شنونده بگویید اینها یک مقدار سختگیری است و نباید اینقدر حساسیت نشان داد. ولی ما مطمئن هستیم که وقتی خود شما بدانید که «تورق» به چه معنی است، آن را در معنی ورق زدن کمتر به کار میبرید. یعنی همین صرف آگاهی از موضوع، گاهی برای اصلاح یک خطا کمک می کند.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=2540