نویسنده: محمد کاظم کاظمی
اگر برنامه‌‌های چند روز گذشته را تعقیب کرده باشید، می‌دانید که ما بعضی پژوهش‌هایی را که در زمینه‌ی لهجه‌های فارسی مناطق مختلف افغانستان صورت گرفته است معرفی کردیم از این جهت که بر اهمیت و ارزش این لهجه‌ها بیشتر آگاه شویم. در همین زمینه یک کتاب خوب دیگر هم وجود دارد از دکتر احمدعلی رجایی بخارایی.
اجداد دکتر رجایی بخارایی چنان که از اسم او نیز آشکار است، اهل بخارا بوده‌اند. آنان به ایران کوچ می‌کنند و احمدعلی رجایی با استعداد و دانشی که دارد، به استادی دانشگاه فردوسی مشهد می‌رسد. او با دلبستگی‌ای که به سرزمین اجدایی خود دارد، کتابی درباره‌ی لهجه‌ی فارسی ماوراءالنهر تألیف می‌کند که با عنوان «لهجه‌ی بخارایی» از سوی انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد منتشر شده است.
دکتر رجایی در مقدمه‌ی کتاب، یکی از انگیزه‌های تألیف آن را همین می‌داند که بسیاری از واژگان و اصطلاحات در متون کهن فارسی هست که برای مردم ایران شناخته شده نیست ولی در حوزه‌ی زبانی بخارا رایج است.
کتاب «لهجه‌ی بخارایی» در پنجصد صفحه نگاشته شده و چند بخش دارد. یک بخش آن درباره‌ی اصالت لهجه‌ی بخارایی است، یک بخش درباره‌ی مختصات دستوری این لهجه است، یک بخش بعضی جمله‌ها و گفتگوهای روزانه در زبان مردم بخارا را بیان کرده است و در بخشی دیگر نمونه‌هایی از نثر نویسندگان کنونی بخارا آمده است. در واپسین بخش که بسیار جالب است، مجموعه‌ای از لغات متداول در بخارا ذکر شده است. در اینجا ما به کلمات بسیاری برمی‌خوریم که هم اصیل و فصیح است و هم در زبان فارسی مردم ایران و گاه افغانستان رایج نیست و می‌تواند در اینجا به کار رود. از این جمله است مثلاً کلمه‌ی «روی‌شناس» به معنی شخص آبرومند و معروف. چیزی که در ایران به صورت «سرشناس» به کار می‌رود. البته «روی‌شناس» با «سرشناس» یک تفاوت مختصر دارد و آن این که در «روی‌شناس» یک مقدار محبوبیت و آبرومندی اجتماعی هم هست.
از این قبیل بسیار کلمات در لهجه‌ی فارسی بخارا رایج است که در کتاب «لهجه‌ی بخارایی» تألیف مرحوم احمدعلی رجایی بخارایی می‌توان آن‌ها را یافت.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=2398
