نویسنده: محمد کاظم کاظمی
بحث ما و شما در این برنامه به جایی جذاب رسیده است، یعنی معرفی بعضی از واژگان و اصطلاحات فصیح و اصیل فارسی در زبان فارسی افغانستان، که در دیگر سرزمین‌ها و به خصوص ایران از رواج افتاده است و این‌ها می‌تواند همچون ارمغان‌هایی یا گنجینه‌هایی برای دیگر فارسی‌زبانان ارائه شود.
در ایران، اکنون اگر بخواهند به کسی تعارف کنند که وارد خانه شود، می‌گویند «بفرمایید» یا «تشریف بیاورید» این دومی البته نیمی عربی دارد یعنی کلمه‌ی «تشریف» عربی است. در افغانستان در این موقعیت عبارت «مهربانی کنید» هم به کار می‌رود. این «مهربانی کنید» چند خاصیت دارد. یکی این که کاملاً فارسی است. دیگر این که علاوه بر معنایی که می‌رساند و دعوت به ورود می‌کند، مهر و مهربانی را هم به خاطر می‌آورد. یعنی در واقع تعارفی است یادآور مهربانی‌های دوجانبه میان انسان‌ها و به همین دلیل می‌تواند یک تأثیر عاطفی مثبت هم داشته باشد.
گفتنی است که گاهی نیز این عبارت «مهربانی کنید»، خلاصه ساخته شده و به صورت «مهربانی» به کار می‌رود.
و مورد دیگر. ما فعل «توضیح دادن» داریم. مثلاً گفته می‌شود که درباره‌ی این موضوع توضیح بدهید. باز در افغانستان گاهی به جای این عبارت، گفته می‌شود که «روشنی بیندازید». این عبارت هم همان دو خاصیت قبلی را دارد. هم فارسی است و هم حالت شاعرانه به کلام می‌دهد. چون در اینجا کلام شخص به چراغی تشبیه شده است که می‌تواند دشواری‌ها یا ابهام‌ها را رفع کند.
و حالا که صحبت از «روشنی انداختن» شد، خوب است به «روشنی‌انداز» هم اشاره کنیم که در افغانستان به جای «نورافکن» استفاده می‌شود و این هم کلمه‌ای است زیبا و جذاب. ملاحظه می‌کنید که به چه راحتی می‌شود به جای کلمه‌ی خارجی پروژکتور، این کلمه را استفاده کرد. وقتی کلمه فارسی باشد، خودش رساننده‌ی معنا هم خواهد بود. اگر ما به کسی که هیچ این شیء را ندیده یا با نام آن آشنا نیست بگوییم «پروژکتور» او تصویری از این شیء ندارد مگر این که زبان انگلیسی بداند. اما وقتی بگوییم «روشنی‌انداز» او می‌داند که این وسیله در واقع نور را پخش می‌کند. پس حتماً نوعی چراغ است.
از این قبیل کلمات باز هم بسیار است و ما در برنامه‌های بعد به بعضی از آن‌ها می‌پردازیم.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=2218
