نویسنده: محمد کاظم کاظمی

نام این زبان

دوستان گرامی، در پنجمین برنامه از سلسلهٔ «زبان نیاکان»، خوب است که تکلیف خودمان را با یک موضوع مهم روشن کنیم. نام این زبان چیست؟ آن را دری بنامیم؟ فارسی بنامیم؟ فارسی دری بنامیم یا نامی دیگر؟

این هم از مسائلی است که در میان ملل فارسی‌زبان وجود دارد و گاهی موجب غلط‌فهمی و حتی بحث و کدورت می‌شود. ما شما را زیاد دردسر نمی‌دهیم و حاصل نظر بعضی زبان‌شناسان را بیان می‌کنیم. دکتر پرویز خانلری در کتاب «تاریخ زبان فارسی» می‌گوید: «فارسی یا دری زبانی است که از قرن سوم هجری تا کنون یگانه زبان رسمی و اداری و ادبی ایران و وسیلۀ ارتباط و وحدت قسمتهای مختلف این کشور بوده‌‌است… زبان دری همین زبان رسمی و ادبی ایران است که از قرن سوم تا امروز با مختصر تغییراتی به کار می‌‌رود و در همۀ آثار ادبی به همین نام خوانده شده و گاهی آن را فارسی دری می‌‌نامند.»

اما این که بعضی‌ها زبان فارسی را به ایران اختصاص می‌دهند و زبان دری را به افغانستان اختصاص می‌دهند و حتی صحبت از دو زبان مختلف می‌کنند چیست؟ ما در این مورد در برنامهٔ بعد صحبت خواهیم کرد. ولی اینجا فقط بگوییم که در مورد این که فارسی و دری در واقع یک نام برای دو زبان است، شواهد در ادبیات فارسی آنقدر زیاد است که جای انکار برای کسی باقی نمی‌گذارد. خیلی از شاعران و نویسندگانی که از افغانستان کنونی برخاسته‌اند خود را «فارسی‌زبان» دانسته‌اند و خیلی از مفاخر ادب فارسی که در ایران کنونی زندگی می کرده‌اند، خود را «دری‌زبان» دانسته‌اند. مثلاً سنایی غزنوی می‌گوید

اندر این یک فن که داری، وآن طریق پارسی است،

دست دست توست، کس را نیست با تو داوری

و از آن طرف، حافظ شیرازی می‌گوید

ز شعر دلکش حافظ کسی بود آگاه

که لطف طبع و سخن‌‌گفتن دری داند

پس از حالا برای همیشه خاطر خود را جمع کنیم که به قول عبدالکریم نزیهی پژوهشگر متأخر افغانستانی، « زبان دری مطلق زبان فارسی است و فارسی امروزی همان است.»