نویسنده: محمد کاظم کاظمی

غزنویان و زبان فارسی در هندوستان

سلام بر دوستان گرامی. ما به صورت روزانه با شماییم و گام به گام، وضعیت و تحولات زبان فارسی را دنبال می‌کنیم. از فارسی کهن شروع کردیم و با گذراندن تحولات این زبان در عصر صفاری و سامانی، به دوره‌ی غزنوی رسیدیم که از دوران‌های گسترش و بالندگی زبان فارسی است.

امروز می‌خواهیم به کشور رازآمیز هندوستان سفر کنیم و ببینیم که این زبان در آنجا از چه زمانی رواج یافت، که در واقع هم‌زمان با فتوحات غزنویان در هندوستان بود.

البته اکنون وقتی هندوستان می‌گوییم، کشور پاکستان کنونی را هم در نظر داریم که در آن زمان بخشی از هند بزرگ به حساب می‌آمده است. پایتخت غزنویان، شهر غزنی بود که اکنون در همسایگی کشور پاکستان قرار دارد و در آن زمان، تقریباً همه‌ی پاکستان کنونی نیز جزئی از حکومت غزنوی به حساب می‌آمد. سلطان محمود غزنوی با علاقه‌ای که به کشورگشایی داشت، حکومت خود را هم در شمال یعنی ماوراءالنهر گسترش داده بود، هم در سمت غرب یعنی سیستان و کرمان و ری و هم در جنوب یعنی پاکستان و هندوستان کنونی.

و طبیعتاً چون دولتمردان غزنوی فارسی‌زبان بودند و نظام اداری آنان هم به فارسی بود، آنان با هر قدمی که در هر سوی این سرزمین‌ها پیشروی کردند، زبان فارسی را نیز با خود به آنجا بردند. محمود غزنوی بارها به هندوستان حمله کرد و در واقع بخش مهمی از عمر او در همین سفرهای جنگی در هندوستان صرف شد. و به این ترتیب، از حوالی قرن چهارم هجری، زبان فارسی در هندوستان ریشه دواند و در دوره‌های طولانی، زبان رسمی این سرزمین شد.

ما در یکی دیگر از برنامه‌ها به این اشاره کردیم که زبان فارسی، زبان دوم جهان اسلام است و دین اسلام در بسیاری از سرزمین‌ها، همراه با این زبان گسترش یافته است. یعنی خیلی از مردم این کشورها با کتاب‌هایی که از معارف دین به فارسی نوشته شده بوده است، با اسلام آشنا شده‌اند. در مورد هندوستان هم همین طور است و به همین دلیل، مسلمانان هندوستان، بیش از آن که با زبان این دین یعنی عربی آشنا باشند، با زبان فارسی آشنا بوده‌اند.

در برنامه‌های بعدی ما به خدمات متقابل زبان فارسی و شبه قاره‌ی هند، بیشتر خواهیم پرداخت.