نویسنده: محمد کاظم کاظمی

گستره‌ی زبان فارسی

شاید برای خیلی از شما دوستان این پرسش مطرح شده باشد که زبان فارسی در کدام ممالک کاربرد داشته یا دارد. آیا مخصوص دو سه کشوری است که فعلاً این زبان در آن‌ها رسمیت دارد یا نه؟

همین اول این را بگوییم که زبان فارسی از زبان‌های مهم دنیاست. هم از نظر تعداد گویشوران و هم از نظر ذخایر ادبی این زبان که در جهان کم‌نظیر است. اما اگر دایره‌ی جهان اسلام را در نظر بگیریم، فارسی زبان دوم جهان اسلام به حساب می‌آید. زبان اول عربی است که هم گویشوران بیشتری در کشورهای غرب و جنوب‌غرب آسیا و شمال افریقا دارد و هم آثار علمی و ادبی زیادی با آن نوشته شده است، صرف نظر از این که کتاب آسمانی مسلمانان هم به زبان عربی است.

اما از عربی که بگذریم، بیشترین آثار علمی و ادبی مسلمانان در زبان فارسی ایجاد شده است. و این زبان گویشوران بسیاری هم دارد، به طوری که تعداد کل فارسی‌زبانان جهان را می‌توان بیش از یکصد میلیون نفر دانست.

این زبان در کشورهای ایران، افغانستان و تاجیکستان زبان رسمی است. اما در کشورهای ازبکستان و پاکستان هم کاربرد دارد. درست است که زبان رسمی ازبکستان ازبیکی است، ولی با توجه به این که خیلی از شهرهای مهم فارسی‌زبان آسیای میانه جزو کشور ازبکستان شده است، فارسی‌زبانان این شهرها هم در این کشور حضور دارند، مثل شهرهای ترمذ، سمرقند و بخارا که روزگاری مهد زبان فارسی بوده‌اند.

اما در پاکستان، به خصوص در شهر کویته‌ی این کشور، فارسی‌زبانان بسیاری که عمدتاً از قوم هزاره هستند و از افغانستان مهاجرت کرده‌اند، زندگی می‌کنند. از آن گذشته شماری از مردم این کشور هم از دیرباز با این زبان آشنایند و حتی به فارسی شعر و آثار ادبی می‌نویسند. احمد شهریار، یکی از شاعران کشور پاکستان است که امروز از شاعران خوب فارسی‌زبان این کشور دانسته می‌شود.

و علاوه بر این، فارسی‌زبانان بسیاری نیز در کشورهای منطقه مثل هندوستان و کشورهای عربی، کشورهای اروپایی، امریکا و کانادا و استرالیا زندگی می‌کنند که از کشورهای فارسی‌زبان مهاجرت کرده‌اند و اکنون در آن کشورها نیز به زبان اصلی خود مکالمه می‌کنند و حتی آثار ادبی خلق می‌کنند. در بعضی کشورها حتی مدارس فارسی‌زبان وجود دارد. پس در واقع ما با یک زبان جهانی سر و کار داریم، نه یک زبان محلی. باید قدر آن را بدانیم.