نویسنده: محمد کاظم کاظمی
در برنامهی پیش از دوران امانالله خان گفتیم و حالا میرسیم به حکومت مصاحبان که همان خاندان محمدنادر شاه باشد.
مصاحبان به آل یحیی نیز معروف هستند، چون فرزندان سردار یوسف خان بودهاند و یوسف خان فرزند یحیی خان بوده است و یحیی خان فرزند سلطانمحمد خان برادر امیر دوست محمد خان. این خانواده در زمان امیر حبیبالله خان قدرت و نفوذ یافتند و به عنوان مصاحبان امیر حبیبالله معروف شدند. پس از شورش حبیبالله کلکانی علیه امان الله خان، سردار محمدنادر خان فرزند سردار یوسف خان با حمایتی غیرمستقیم که از انگلیسها دریافت کرد، به حکومت رسید و حدود پنجاه سال از آن پس، حکومت افغانستان در دست این خاندان بود.
در زمان آل یحیی نیز سیاستهای قومی و تبعیضآمیز در افغانستان تداوم یافت و این سیاستها بر زبان فارسی نیز اثر گذاشت. اینان همان نظریات محمود طرزی را در عمل دنبال کردند، یعنی کوشیدند که گام به گام، موقعیت زبان فارسی را پایین بیاورند و زبان پشتو را در مقابل آن قرار دهند.
البته در زمان نادر خان انجمنهای ادبی در افغانستان تأسیس شد و نظام دانشگاهی تقویت شد. ولی در خود حکومت و وابستگان آن یک تمایل به سمت پشتوگرایی احساس میشد و این را در رفتارهای دولتمردان میشد دید.
مثلاً یکی از این دولتمردان بسیار متعصب در قضیهی قومیت و زبان، سردار محمدگل خان مؤمند بود. محمدگل خان از طرف نادر خان مدتی حاکم ولایات شمالی شد و در آنجا سعی کرد که بسیاری از آثار و ابنیه و میراثهای زبان فارسی را متروک سازد. چنان که شنیده شده است او در آرامگاه بلخ که در آن جمعی از شاعران و ادبای زبان فارسی، از جمله رابعه بلخی دفن شده بودند، خیلی از سنگهای قبر را که نشانهی مفاخر زبان فارسی بود، نابود کرد. او هم چنین به عریضههایی که به زبان فارسی خطاب به حکومت نوشته شده بود، ترتیب اثر نمیداد و از مردم میخواست که این عریضهها را به زبان پشتو بنویسند. و به این ترتیب، کم کم تلاش برای فارسیزدایی در حکومت افغانستان روز به روز بیشتر شد.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1879
