نویسنده: محمد کاظم کاظمی
نظامی که نظم دری کار اوست
دری نظم کردن سزاوار اوست
دوستان گرامی. در برنامه‌ی قبل از قطران تبریزی به عنوان یکی از پیشگامان ادب فارسی در آذربایجان صحبت کردیم. و حالا بیتی شنیدیم از نظامی گنجوی، شاعر بزرگ زبان فارسی، باز از همان سرزمین. پیش از آن که به نظامی بیشتر بپردازیم، خوب است نکته‌ای را بگوییم. شاعر می‌گوید «دری نظم کردن، سزاوار اوست» و این باز نشانه‌ای است از این که نام‌های فارسی و دری به جغرافیا ارتباطی ندارند و چنین نیست که نام این زبان در افغانستان دری باشد و در ایران فارسی.
اما گنجه، شهری است که اکنون در کشور آذربایجان قرار دارد. می‌بینیم که حوزه‌ی نفوذ زبان فارسی چقدر وسیع بوده است. از آن خطه، نه تنها نظامی، بلکه شاعران دیگری همچون ابوالعلاء گنجوی، خاقانی شروانی و فلکی شروانی هم برخاسته‌اند و بعضی از پژوهشگران زبان و ادب فارسی، قائل به وجود یک مکتب شعری به نام مکتب آذربایجانی هستند.
اما دریغ که زبان فارسی در آن سرزمین غریب افتاده است و حتی دولتمردان کنونی کشور آذربایجان، در پی فارسی‌زدایی از نام نظامی و خاقانی هستند. خوب است در این مورد چشمدیدهای اسماعیل امینی شاعر و پژوهشگر زبان و ادب فارسی از آرامگاه نظامی در گنجه را بشنویم. ایشان در کتاب «به زبان فارسی» از یکی از سفرهایش به گنجه روایت می‌کند.
داخل گنبدِ بنای یادبود و در کتیبه‌هایی از کاشی‌های آبی رنگ، ابیاتی از شعرهای نظامی به خط نستعلیق نوشته شده است. به پیشنهاد یکی از دوستان، آن ابیات را با صدای بلند می‌خوانم. صدای شعرهای حکیم گنجه در گنبد یادبود طنین می‌اندازد و حالی خوش می‌آفریند.
ولی هم ایشان وقتی در سفر بعدی به آذربایجان می‌رود، با چنین صحنه‌ای مواجه می‌شود: «وقتی به داخل بنای یادبود رفتم، با حیرت دیدم که آن کتیبه‌های آبی‌رنگ شعرهای نظامی را برداشته‌اند و به جای آن‌ها، ترجمۀ ترکی شعرها را گذاشته‌اند.»
دریغ که دولتمردان این کشور، اغراض سیاسی را بر زبان و ادبیات نیز حاکم ساخته‌اند و نتیجه‌اش می‌شود فارسی‌زدایی از نظامی گنجوی، کسی که یکی از بزرگان زبان و ادب فارسی است.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=1431
