نویسنده: محمد کاظم کاظمی
خطاهای زبانی / نمونههایی از تغییر شکل کلمات
در برنامههای گذشته بحث ما دربارهی خطاهایی بود که در شیوهی تلفظ یا استفادهی کلمات در میان گویشوران زبان فارسی رایج است.
ما در برنامهی پیش گفتیم که همه تغییراتی را که در تلفظ کلمات در زبان محاوره رخ میدهد نمیشود غلط دانست، بلکه بخشی از اینها طبق قواعد لهجههاست. ولی بعضی موارد هست که این تغییر شکل شدید است و بدتر این که گاهی کلمه بر اثر این تغییر شکل، به کلمهای دیگر که معنای دیگری دارد شباهت مییابد.
مثلاً میبینیم که شخص میگوید «من فلانی را در سماوات دیدم» و منظور او آسمانها نیست، بلکه شخص را در چایخانه دیده است. حالا این سماوات از کجا آمده است؟ این از کلمهی «سماوار» گرفته شده است که آن هم در اصل کلمهای روسی است به معنی وسیلهای که با آن چای درست میکنند.
یا گفته میشود «ظرف ارمنیهای» و منظور ظرف المونیمی است. و جالب این که باز ما یک «ارمنیه» دیگر هم داریم که تغییر شکل یافتهی «هارمونیه» است که یک وسیلهی موسیقی است. میبینید که دو کلمهی کاملاًمتفاوت، یعنی یکی «المونیم» و دیگری «هارمونیه» به یک کلمهی «ارمنیه» تبدیل شدهاند.
مورد دیگر از این خطا را در کلمهی «رَحل» میبینیم. «رَحل» در اصل یعنی وسیلهای چوبی که قرآن برای خواندن بر روی آن گذاشته میشود. این «رحل» به مرور زمان به «ریل» تبدیل شده و بعد به شکل وارونه درآمده و به صورت «لیر» ادا میشود. این در حالی است که باز ما یک «لیر» دیگر هم داریم و آن آب دهان کودکان است.
و به این شکل کلمات بسیاری داریم، مثل «درخت صبر» که در واقع «درخت سرو» بوده است یا کلمهی نقاش به معنی محل خرید و فروش چهارپایان که در اصل «نخاس» بوده است. کلمهی «شهباز» به معنی علامت تحسین که در اصل «شاهباش» بوده است و حالا آدم فکر میکند که نام پرنده منظور است. و بالاخره کلمهی «زیاف» که از ترکیب دو کلمهی «زیاد» و «اضافه» ساخته شده است.
از این قبیل موارد بسیار است. ما فقط مثالهایی نقل کردیم تا دیده شود که چقدر در زبان ما کلمات دچار تغییر و تحولهای نامطلوب شدهاند و هر قدر ما بتوانیم جلو این تغییرات را بگیریم، بهتر است.
آدرس کوتاه : www.parsibaan.com/?p=2679