نام کتاب: زندگی‌نامه‌ی علّامه محمدصدیق صدیق هروی، معروف به آخندزاده‌ی کابلی

نویسنده: احمدسعید مجددی

ویراستار: مسعود امینی

ناشر: انجمن شاعران و نویسندگان فرهنگ‌سرای بزرگ استاد عبدالواحد بهره

نوبت و سال چاپ: اول، 1402

این کتاب چنان‌که از نام آن پیداست، به زندگی‌ و کارنامه‌ی علّامه صدیق هروی مشهور به آخندزاده‌ی کابلی، اختصاص دارد. کتاب با تقریظ‌هایی به قلم عبدالعلی نور احراری، ولی‌شاه بهره و راشد سلجوقی آغاز یافته، سپس به شرح حال علّامه‌ی هروی می‌پردازد. اقدامات و فعالیت‌های فرهنگی- اجتماعی علّامه‌ی هروی یکی از بخش‌های این کتاب است که در بخشی از آن به بنیان‌گذاری فخرالمدارس هرات توسط ایشان و جمعی از علمای آن زمان هرات پرداخته شده است و این‌که علّامه هروی به عنوان نخستین رئیس فحرالمدارس ایفای وظیفه کرده است.

از دیگر فعالیت‌های فرهنگی علّامه‌ی هروی مشهور به آخندزاده‌ی کابلی، تأسیس انجمن ادبی هرات است که با معاونت و هم‌کاری جمعی از علما و بزرگان و شاعران هرات صورت گرفته و ایشان به عنوان نخستین رئیس انجمن ادبی هرات انجام وظیفه کرده است. چنان‌که در ادامه‌ی مطلب آمده، والی آن زمان هرات، عبدالرحیم‌خان نایب‌سالار و ملک‌الشعرای معاصر افغانستان استاد خلیل‌الله خلیلی در ایجاد و تأسیس فخرالمدارس و انجمن ادبی هرات نقشی برجسته داشته‌اند.

در این اثر از «تذکره‌ی نسوان» به عنوان یکی از آثار علّامه محمدصدیق هروی یاد شده که حتی قبل از چاپ، به عنوان منبع مورد استفاده‌ی دیگر نویسندگان قرار گرفته است. از دیگر آثار ایشان ظاهراً اثری برجای نیست و تذکره‌ی نسوان با تصحیح الهه شیرینی و یوسف اسماعیل‌زاده از سوی انتشارات احراری در سال 1400 چاپ گردیده است. این کتاب به ذکر نام و نمونه‌ی شعر 257 نفر از شاعربانوان عرب و ترک و هندی و پارسی پرداخته که با ذکر آمنه بنت وهب آغاز می‌شود و با ذکر بانو یاسمن‌بو پایان می‌پذیرد.

یکی از بخش‌های دیگر کتاب زندگی‌نامه‌ی علّامه محمدصدیق صدیق هروی، معروف به آخندزاده‌ی کابلی «سیمای آخندزاده صاحب در شعر و قلم دیگر» نام دارد که به بیان نوشته‌ها و اشعاری در توصیف علّامه‌ی هروی پرداخته است و از جمله این چند بیت از شعر حاجی اسماعیل سیاه که در توصیف ایشان سروده است:

روی تو چون فرشته و سیمات چون ملک

حافظ از آن سرود که إنی فدیت لک

دو ضد به خلق تو زیب دیگر دهد

گاهی شکر ز نطق تو ریزد، گهی نمک

افسوس ازین که جنس‌شناسان روزگار

نقد ترا نزد ز سر شوق بر محک